پروژه کارآفرینی راه اندازی گلخانه در 54 صفحه ورد قابل ویرایش

پروژه کارآفرینی راه اندازی گلخانه در 54 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه :

گلخانه بخش محدودی از فضاست که در آن کلیه عوامل محیطی قابل کنترل بوده و برای کشتهای متراکم و تولید محصول خارج فصل و یا خارج از محیط طبیعی گیاه احداث میگردد.

احداث گلخانه برای تولید میوه های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از قرن ?? میلادی در اروپا آغاز و در سالهای اخیر به منظور استفاده بهینه از منابع خاک وآب و یا اشتغال زایی در سراسر جهان گسترش یافته است.



تعریف گلخانه:

گلخانه بخش محدودی از فضاست که در آن کلیه عوامل محیطی قابل کنترل بوده و برای کشتهای متراکم و تولید محصول خارج فصل و یا خارج از محیط طبیعی گیاه احداث میگردد.



انواع گلخانه ها :

گلخانه ها از نظر نوع تو لید و نوع تیپ سازه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشند.



تقسیم بندی بر اساس نوع تولید:

? گلخانه های تولیدی سبزی و صیفی شامل محصولاتی نظیر خیار, گوجه فرنگی, توت فرنگی, فلفل, بادمجان, طالبی, سبزیجات برگی (ریحان- شاهی و...) می باشد.

? گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رُز- ژربرا – گلایول – داودی) وگلهای آپارتمانی می باشد.

? سالنهای گلخانه ای تولید قارچ دکمه ای و قارچ صدفی

از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می شوند:



?) گلخانه های چوبی

اسکلت اصلی این گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستیک مـی باشد. ارتفاع در ایـن سازه هـا ? تا ? متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و بدلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی باشد. مزیت این گلخانه ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می باشد ولی بدلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه های مدرن بسیار کمتر است. بدلایل ذکر شده این نوع گلخانه ها توسعه نیافته است و گلخانه های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه های مدرن تبدیل می شوند.

?) گلخانه های فلزی یا مدرن



جدول ?

اسکلت این گلخانه ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می باشد. ارتفاع این نوع گلخانه ها بیش از ?/? متر است و بدلیل شرایط مناسب رشد گیاه در اینگونه سازه, عملکرد در واحد سطح نسبت به گلخانه های چوبی افزایش دارد.

اتصال قطعات در گلخانه های فلزی بوسیله پیچ ومهره(پرتابل)و یا استفاده از جوش می باشد. هزینه واحد گلخانه های پرتابل نسبت به سیستم جوشی ??-??% بیشتر است ولی نصب آن آسانتر و تغییرات در سازه راحت تر است.



سالنهای گلخانه ای تولید قارچ های خوراکی:

کارگاههای تولید قارچ های خوراکی با بلوک, آجر, سیمان, بصورت یک ساختمان معمـولی ســاخته می شود و در آن امکانات گرمایشی, سرماساز و رطوبت ساز تعبیه می شود.

بعضی از کارگاههای تولید قارچ بصورت گلخانه ای احداث میگردد ولی با توجه به اینکه رشد قارچ به نور ناچیزی نیاز دارد. پوشش های گلخانه ها از نوع پلاستیک های رنگی که نور ناچیزی باید از آن عبور کند انتخاب می شود.

قارچ های خوراکی که در ایران پرورش داده می شوند عبارتند از قارچ دکمه ای و قارچ صدفی, تولید قارچ دکمه ای علاوه بر سالنهای پرورش نیاز به کارگاه تولید کمپوست دارد که تولید کمپوست آلودگی محیط را به همراه دارد. لذا باید این کارگاهها در خارج از مناطق مسکونی و با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست احداث شود.

بستر پرورش قارچ صدفی کاه وکلش غلات است و چون نیازی به کمپوست ندارد موجب آلودگی محیط نمی شود و در مناطق مسکونی هم می توان به پرورش آن اقدام نمود و نیازی به مجوز سازمان حفاظت محیط زیست ندارد.



? انواع بسترهای کاشت محصولات گلخانه ای

بستر کاشت در گلخانه ها به دو صورت خاکی و یا هیدروپونیک(بدون خاک)هستند که در کشت خاکی ریشه گیاه در خاک قرار میگیرد که در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به دانش فنی زیادی ندارد ولی مقداری از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه خارج و بیماریهای خاکزی همواره کشت را تهدید می کند.





جدول ?

در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در موادی نظیر پرلایت, پشم سنگ, لیکا, ماسه و....... قرار داده می شود و مواد غذایی مستقیماً در دسترس گیاه قرار میگیرد که این روش مصرف آب را کاهش, بیماریهای خاکزی کم و عملکرد را در واحد سطح افزایش می دهد امّا نیاز به دانش فنی بالا و مدیر کارآزموده و متخصص دارد و هزینه ساخت هم ??-?? درصد افزایش می یابد.

مهمترین مزیت تولیدات گلخانه ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از: اشتغالزایی بالا, مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.



عملکرد= تولیدات گلخانه ای

مهمترین مزیت تولیدات گلخانه ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از: اشتغالزایی بالا, مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.



شرایط لازم برای احداث گلخانه

برای احداث هر گلخانه باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد:



? محل مناسب احداث گلخانه

خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط, زهکشی مناسب, فاقد شوری و قلیائیت, آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک جاده های اصلی یا دارای جاده های مناسب باشد. شیب های تند, محلهای بادگیر مکان مناسبی برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.



? وجود آب کافی با کیفیت مناسب

حداقل آب مورد نیاز برای ????مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پیک مصرف)??-? مترمکعب است که با توجه به میزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را میتوان مشخص کرد. علاوه بر مقدار آب, کیفیت آب از عوامل مهم در تولید محصولات گلخانه ای است.

تحمّل گیاه نسبت به املاح موجود در آب آبیاری متفاوت است. مهمترین عامل محدود کننده برای کشت های گلخانه ای شوری یا EC آب است.

EC قابل تحمّل برای گیاهان در جدول (شماره?) بیان گردیده است.

میزان EC اگر از مقادیر ذکر شده بیشتر گردد عملکرد محصول کاهش می یابد. علاوه بر EC, میزان سدیم قابل جذب(S.A.R),کلر, بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمایش کاملی بعمل آید.



EC مناسب برای کشت محصولات گلخانه ای

جدول ?

نوع محصول / EC قابل قبول

خیار / ?

گوجه فرنگی / ?/?

توت فرنگی / ?

فلفل / ?

خربزه / ?

گل رز / ?/?

آلسترومریا / ?/?

لیسیانوس / ?

گلایول / ?



تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و... اشاره نمود.

الف) انواع سیستم گرمایشی:

?) سیستم مرکزی:

سیستم شوفاژ (برای گلخانه های بالای ?/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

?) سیستم موضعی:

بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.

ب) انواع سیستم سرمایشی:

?) سیستم خنک کننده تابستانه:

ـ سیستم خنک کننده فن وپد:

متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.

(Fan and pad evaporative coding system)

?،?. سیستم خنک کننده تبخیری (مه پاش)

(Fog evaporating cooling system)

?) سیستم خنک کننده زمستانه

ــ سیستم تیوپ– پنکه

( ّFan tube ventilation)



استاندارد در گلخانه:

تامین نیازهای غذایی بشر همواره جزء اولین تلاشهای انسان بوده است. با گذشت زمان و با افزایش جمعیت و پیشرفت روزافزون دانش فنی در جوامع بشری نیاز به اصلاح روشهای سنتی تولید و دستیابی به راندمان بالا و کیفیت عالی محصولات تولید شده کاملاً محسوس بوده است. بر این اساس متخصصین امر کشاورزی اقدام به ارائه? راهکارهای اصولی با هدف بالا بردن عملکرد و کاهش هزینه? تمام شده? محصولات، ضمن رعایت اصل کیفیت نموده‌اند. روشهای به‌زراعی متداول نمونه‌ای از این راهکارها می‌باشد که تا حدودی توانسته است اهداف مورد نظر متخصصین امر را تامین نماید.

تعیین فواصل مناسب کاشت، معرفی نوع، مقدار و زمان استفاده از کودهای شیمیایی، روشهای کارآمد مبارزه با آفات و ... از دیرباز مورد توجه متولیان امر کشاورزی بوده است.

در این میان گلخانه به جهت راندمان بالا و سهولت در امر تولید و ... مورد توجه متخصصین سازمان تغذیه خار و بار جهانی (FAO) قرار گرفت و این سازمان در راستای افزایش میزان بهره‌وری‌ و کیفیت تولیدات و کاهش هزینه‌های جاری استانداردهایی را معرفی کرد که امروزه این استانداردها در اکثر نقاط دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله این استانداردها می‌توان به استاندارد ساختمان و سازه? گلخانه و استاندارد روش کشت و مبارزه با آفات و امراض اشاره کرد.

در طرحی که این سازمان برای سازه‌های گلخانه‌ای معرفی کرده تمام اسکلت گلخانه پیش ساخته و بدون استفاده از هرگونه جوشکاری و تماماً فلز آهن گالوانیزه بوده و توسط پیچ و مهره و بست مونتاژ می‌شود.

ارتفاع و عرض دهانه بنا به نوع کشت متفاوت بوده و این سازه از نظر مهندسی لزوماً باید در برابر باد با سرعت ??? کیلومتر در ساعت و وزن برف تا ارتفاع ?? سانتیمتر (در صورت روشن بودن سیستم گرمایشی) مقاوم باشد. در این سازه جهت تهویه? مناسب، پنجره‌های کناری به ارتفاع ?/? متر در طرفین و سیستم پد و فن در ابتدا و انتهای گلخانه و پنجره? سقفی سراسری دقیقاً در راس کمان تعبیه می‌شود. برای پوشش این سازه از پلاستیک آنتی UV (حداقل دارای ?% ماده? موثر) و ضد عرق و در مکانهای سردسیری و کم نور استفاده از پوشش پلی کربنات دو جداره (حداقل فاصله? دو جداره ? میلیمتر) پیشنهاد می‌شود. جهت حفظ دما و انرژی، این سازه به صورت به هم پیوسته بوده و حتی‌الامکان یک‌پارچه و دارای اندازه? طول و عرض نزدیک به هم (تقریباً مربع شکل) می‌باشد.

طرحی که این سازمان برای روش کشت استاندارد معرفی کرده است، کشت به روش هایدروپونیک می‌باشد. متخصصین علم تغذیه گیاهی با در نظر گرفتن تمهیدات خاص ضمن یک حرکت جسورانه روشی را پیشنهاد کردند تا طی آن خاک زراعی به مفهوم عام از مجموعه روشهای کشت گیاهان حذف شده و تغذیه گیاهان با استفاده از محلولهای غذایی دقیق صورت گیرد.

این روش ابتدا توسط سازمان فضانوردی ایالات متحده (ناسا) برای تامین غذای فضانوردان بدون نیاز به خاک در فضا طراحی شد. سپس محققین به ارزش بالای تولیدی این سیستم پی بردند و بحثها بر روی استفاده از این سیستم برای تولید تجاری محصولات در کشورهای پیشرفته آغاز شد. آزمونها و مطالعات بیشتر نشان داد که این روش تولید گیاهان دارای مزایای بسیار زیادی نسبت به روشهای سنتی می‌باشد.

هیدرو پونیک یا آب کشت عبارت است از کشت گیاه در آب یا محلول غذایی . در تعریف عملی دیگر این روش طریقه کاشتی است که در آن گیاهان، هر بار که آبیاری می شوند، مواد غذایی کودی هم به آنها داده می شود.

استفاده از هیدروپونیک توام با گلخانه ، سیستمی با تکنولوژی سطح بالااست. میزان تولید در چنین سیستمی نیز بسیار بالا بوده و از نظر مصرف آب و زمین بسیار با صرفه و در برابر شرایط جوی محفوظ است. از آنجا که تنظیم شرایط محیطی ریشه و هوا اهمیت فوق العاده ای در یک چنین سیستمهای کشاورزی دارد، پرورش گیاه در فضایی انجام می گیرد که در طراحی آن کنترل حرارت محیط ریشه و هوا ، نور ، آب ، تغذیه گیاه و شرایط نامساعد جوی تماماً در نظر گرفته شده است.



مزایای استفاده از این روش به شرح زیر می باشد:

? افزایش طول دوره رشد گیاهان و مخصوصاً سبزیجات میوه ای

به گونه ای که می توان زمان میوه دهی را برای محصولاتی مانند خیار و گوجه فرنگی تا ? ماه افزایش داد که این امر خود به دلیل عدم تلاش گیاه و عدم صرف انرژی زیاد برای جذب مواد غذایی مورد نیاز می‌باشد که موجب جوان‌تر و شاداب‌تر ماندن بوته ها می‌شود. در اختیار قرار گرفتن مواد غذایی بدون هیچگونه کم و کاستی در عناصر ماکرو و میکرو موجب بالا رفتن کیفیت میوه ها و همچنین افزایش کمی تعداد میوه ها می‌شود. همچنین ارقام مورد استفاده در سیستم هایدروپونیک به دلیل عدم وجود مشکل تغذیه ای، ارقامی با عملکرد بالا و رشد زایشی قوی (برای محصولات میوه ای) هستند که اصطلاحا ارقام پرگل نامیده می شوند و راندمان محصول را به میزان قابل توجهی بالا می برند. برداشت بالاترین میزان محصول سیستم را از نظر اقتصادی حتی در اراضی گرانقیمت یا نواحی پر تراکم مقرون به صرفه می سازد.



? کمترین استفاده از مواد سمی و شیمیایی برای کنترل آفات و بیماریها

با در نظر گرفتن محیط کشت گیاهان و ضمن رعایت بهداشت محیط گلخانه می توان آلودگی را در این سیستم کشت گیاهان به حداقل رسانید به گونه ای که نیاز به استفاده از علفکشها به صفر رسیده و سموم دفع آفات نباتی نیز در حداقل مقدار ممکن استفاده می‌شود که موجب بالا رفتن ارزش غذایی محصولات می شود. همچنین به علت عدم وجود خاک، مشکل عمده? تولیدکنندگان محصولات گلخانه‌ای که بیماری‌های خاکزاد می‌باشد در این روش منتفی می‌گردد.



? کاهش هزینه های جاری تولید

استفاده از سیستم هایدروپونیک به دلیل کاهش نیروی کار انسانی، عدم نیاز به عملیات خاک ورزی و استفاده از سموم و عدم نیاز به مبارزه با علفهای هرز موجب کاهش هزینه های جاری تولید می شود. مخارج کار برای شخم و آماده سازی زمین ، تدخین خاک و ضد عفونی آب آبیاری و دیگر عملیات سنتی عملاً حذف میشود.

در جاهایی که خاک (زراعی) وجود ندارد یا در جاهایی که خاک آلوده به بیماری هست گیاهان را میتوان به این روش کشت نمود .

کنترل بهتر شرایط محیطی ( محیط ریشه ، تغذیه و آبیاری به موقع) یکی دیگر از مزایای این سیستمها است و در شرایط گلخانه از لحاظ نور ، درجه حرارت ، رطوبت و ترکیبات شیمیایی هوا قابل کنترل است.

از آب حاوی مقادیر بالای نمک محلول با دقت زیاد میتوان استفاده کرد. چنانچه نمکهای محلول آب مصرفی بیشتر از ??? ppm باشد از یک سیستم آبکشت باز میتوان استفاده کرد و در آن با شستشوی مکرر محیط کشت از تجمع بیش از حد نمکهای محلول میشود جلوگیری کرد

سرمایش

معمولاً ممکن است گردش هوا به تنهائی توسط تهویه در اواسط تابستان کافی نباشد. در تابستان اغلب لازم است که دمای هوا با استفاده از سرمایش تبخیری کاهش یابد. همچنین ممکن است در طول تابستان شدت تابش خورشید برای گیاهان خیلی زیاد باشد. لذا در طول این دوره ممکن است سرمایش تبخیری، ایجاد سایه با رنگ‌آمیزی ضروری باشد.

سیستم سرمایش تبخیری شامل یک فن و یک اپراتور برای تبخیر آب می‌باشد. بدین‌وسیله هوا خنک‌شده و رطوبت آن افزایش می‌یابد. طی فرآیند سرمایش تبخیری، گرمای هوا برای تغییر حالت آب از مایع به بخار گرفته می‌شود. به این ترتیب هوای خنک و مرطوب به گلخانه وارد می‌شود، در حالی‌‌که هوای گرم داخل از طریق دریچه‌های سقفی و دیگر منافذ به خارج رانده می‌شود.

سیستم سرمایش تبخیری در حالتی‌ که رطوبت هوای خارج پائین باشد، بهتر و مناسب‌تر عمل می‌کند. این سیستم را می‌توان بدون تبخیر آب برای تجدید هوای گلخانه مورد استفاده قرار داد. ظرفیت سیستم سرمایش تبخیری باید ? تا ?/? برابر حجم گلخانه باشد



دی‌اکسیدکربن و نور

دی‌اکسیدکربن و نور برای رشد گیاهان ضروری می‌باشد. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب، گیاهان تولید انرژی غذائی (فتوسنتز) را آغاز می‌کنند. میزان دی‌اکسیدکربن در گلخانه، به واسطه مصرف توسط گیاهان، کاهش می‌یابد.

با تجدید هوا می‌توان میزان دی‌اکسیدکربن را به اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که ‌دی‌اکسیدکربن و نور در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تأمین روشنائی تکمیلی و تزریق دی‌اکسیدکربن می‌توان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد. دی‌اکسیدکربن مایع، یخ خشک و احتراق سوخت‌های بدون سولفور می‌تواند به‌عنوان منابع تأمین دی‌اکسیدکربن مورد استفاده قرار گیرد.







شرایط محیطی

فعالیت‌های شیمیائی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می‌باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و موادغذائی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما حساس می‌باشد. محدوده دمائی توصیه‌شده برای بیشتر گیاهان گلخانه‌ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می‌شود، چیزی بین ?? تا ?? درجه فارنهایت می‌باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه‌کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد. این‌کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می‌باشد.

انتخاب بذر:

بعد از انتخاب زمان کشت باید بذر مناسب و خوبی انتخاب کنیم که بر اساس تقسیم بندی اقلیم های مناسب صورت می گیرد.مثلا برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می شود و تا آخر خرداد سال بعد می توان برداشت محصول داشت و یا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوائل دی ماه شروع می شود بذرهای تک گل پیشنهاد می شود که دارای برگ های کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره های طولانی مناسب می باشد ولی در اقلیم های که دو فصل کشت دارند بهتر است از واریته های پرگل که محصول زیادی در زمان کوتاه دارنداستفاده گردد.

شایان ذکر است که بسیاری از کشاورزان بدون توجه به نوع واریته و زمان کشت آن و تنها به علت پر گل بودن آن اقدام به کشت در فصولی می نمایند که مناسب حال آن بذر نیست در نتیجه با مشکلاتی مواجه می شوند که برای آنها اندکی ناشناخته و غریب می نماید.کشاورزانی که آشنایی با خواص واریته های مختلف ندارند اشتباه عمده ای را مرتکب می شوند و آن این است که واریته های پر گلی را که برای فصول بهاره کشت نموده اند و محصول خوب و زیادی برداشت کرده اند مجددا برای کشت پائیزه انتخاب می کنند. با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زیادی میوه های کوچک در هر بوته مشاهده می کنند که به علت ریز ماندن میوه ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گیاه تحمیل می کنند در حالی که بذر های تک گل بوده و از آن میوه کمتری مشاهده می کنند اما محصول بیشتری برداشت می شود.



نحوه کشت :

پس از انتخاب بذر باید فکر نحوه کشت باشیم به طور کلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. یکی کشت مستقیم و کشت به صورت خزانه که از این دو راه به خاطر صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه ای و مراقبت بیشتر و بهتر تا جوانه زدن بهتر است از کشت در خزانه بهره گیری کرد. برای کشت مستقیم زمین باید رطوبت کافی داشته و به اصطلاح گاورو باشد و بهتر است زیر و روی بذر به مقدار مورد نیاز بیته موس ریخته شود.

بهترین خاک برای کشت در گلدانهای نشاء ماده ای طبیعی به نام بیته موس می باشد که در بازار انواع خارجی و ایرانی آن یافت می شود.اگر محل قرار گرفتن سینی نشاء دارای درجه سانتی گراد حرارت بوده و نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ? تا ? روز بذر جوانه می زند و چنانچه شرایط مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به صورت دلخواه نباشد اولا در زمان جوانه زنی تاخیر ایجاد می شود و ثانیا در جریان رشد گیاه نیز اختلالاتی پدیدار خواهد شد. توصیه می شود این نوع بذرها را به علت گرانی آنها ساعت قبل از کاشت در زمین و یا گلدان در یک پارچه نخی و یا پنبه ای در دمای درجه سانتی گراد نگهداری کرد. باید دقت کرد قبل از این کار بذرها ابتدا در آب ولرم خیسانده شوند از طرفی باید مراقبت های لازم را به عمل آورد تا گیاه جوان بدون آفت و بیماری به زمین منتقل شود.